Niemand zit te wachten op ineffectieve teamsessie of ellenlange teamtrajecten zonder einde. Bij het kiezen van een trainer/coach (of bureau) is het verstandig om goed te doorgronden welk type ontwikkelvraag jouw team eigenlijk heeft. Een professionele partij zal je hierbij helpen. Eén van de fundamentele vragen om zo snel mogelijk te beantwoorden is deze: zijn jullie een trainingsgroep of een therapiegroep?
Foto: Tom Parsons via Upsplash
Dit onderscheid is enorm van belang omdat een verkeerde inschatting kan leiden tot zinloze teamsessies en kostbare trajecten. Dat is zonde, met name omdat het onderscheid in de meeste gevallen al na enkele vragen goed te maken is. In meer ‘grijze’ situaties is het interessant om de groep zelf te laten reflecteren op de vraag welk van de twee typen het meest bij hen past.
- Trainingsgroepen zijn teams die open staan om nieuwe dingen te leren, om skills te ontwikkelen en om open met elkaar in gesprek te gaan. Een trainingsgroep kan zich richten op de toekomst en op nieuwe doelen. Er is dan ook genoeg basaal vertrouwen aanwezig.
- Een trainingsgroep kan geholpen worden met een eendaagse training of een kort traject, gericht op specifieke skills. Soms hebben deze groepen eerst wat reflectie en advies nodig om de juiste keuze in onderwerp te maken. Soms ook niet en is de vraag al helder en expliciet.
- Ook een nieuw gevormde groep met basale behoeften zoals nadere kennismaking, teambuilding en het maken van werkafpsraken is een trainingsgroep. De blik op de toekomst en de wens om iets (van elkaar) te leren voeren de boventoon.
- De behoefte van trainingsgroepen zal liggen in het werken aan directe en concrete doelen en het werken aan specifieke groepsprocessen. Een goede trainer zal ondersteunen om de leervragen zo specifiek mogelijk te maken.
- Therapiegroepen zijn teams die eerst iets te verwerken, te bespreken of op te lossen hebben – voordat zij de blik op de toekomst kunnen richten. Meestal is er sprake van verminderd contact en verminderd vertrouwen.
- In therapiegroepen is er meestal veel onenigheid en conflict. Dit kan warm (openlijk) of koud (in onderstroom) conflict zijn. In elke groep komt wrijving en conflict voor, dat is normaal. Maar in therapiegroepen zorgt deze wrijving niet voor glans, maar voor vermijding en het verminderen van contact. Mensen werken bijvoorbeeld om elkaar heen. En praten over elkaar en niet met elkaar.
- De behoefte van therapiegroepen zal uitgaan naar het verleden; het begrijpen van processen en het analyseren van problemen. Teamleden zullen op zoek zijn naar hulp en nieuwe inzichten om zich als het ware te ‘verlossen’ van de last die een suboptimale samenwerking met zich meebrengt. Het komt dikwijls voor dat niet alle groepsleden de zelfde behoefte voelen om met het team aan de slag te gaan, omdat niet iedereen dezelfde problemen ervaart of nieuwer is in het team.
Overeenkomsten
Naast de bovenstaande verschillen, hebben de type groepen ook een aantal overeenkomsten. Dat kan ervoor zorgen dat het onderscheid in een beginfase wat lastiger is om te maken. Anders gesteld: op basis van de overeenkomsten kun je geen onderscheid maken. Opletten dus. Jan Remmerswaal benoemt in zijn boek Handboek Groepsdynamica deze overeenkomsten tussen beide type groepen, dit zijn enkele:
- Beide groepen willen iets leren zodat er iets kan veranderen in de groepsdynamiek
- Beide groepen benadrukken dat nauwkeurig leren en communiceren een belangrijk middel zijn
- Beide groepen waarderen het als groepsleden altrusistisch, groepsgericht en verantwoordelijk werken
- In beide groepen lijken bijeenkomsten het meest waardevol als er een kernconflict is dat voor alle leden van belang is
Kortom: het bestaan van wrijving, conflict of een leerwens is an sich niet genoeg om het onderscheid te kunnen maken. Pas wanneer je weet wat men dan wil leren en vooral waarom kom je een stap verder.
Impact op het programma
Het onderscheid tussen de twee groepen heeft grote impact op het programma van de teamontwikkeling. Bij trainingsgroepen is het mogelijk om een concreet en specifiek programma op te stellen, opdrachten voor te bereiden en sessies vooraf in vast rooster te plannen. Omdat het gaat om toekomstgerichte leervragen is er minder kans op vertraging. Het is derhalve eenvoudiger om een begin en eind van het traject te specificeren.
Bij een therapiegroep is dat anders. Ook daar is het mogelijk om een concreet programma op te stellen maar deze zal eerder draaien om het behalen van bepaalde doelen, dan om een rooster met tijden en onderwerpen. De groep komt dan bij het volgende onderdeel uit als het huidige doel is gehaald. Omdat het draait om begrijpen en oplossen van blokkades (emotioneel) is het niet mogelijk om garanties te geven hoe veel tijd dat kost. Je kan simpelweg niet een doorbraak forceren door een timer te zetten.
Hoe het programma is vormgegeven en welke toelichting en verwachtingsmanagement daarbij komt is dus heel verschillend. Beide groepen zijn geholpen met duidelijkheid, met stappen in een proces en zicht op de lengte of duur van een traject.
Impact van verkeerde keuzes
Een verkeerde inschatting kan leiden tot mislukkingen van de teamontwikkeling. Het is zelfs denkbaar dat een groep slechter functioneert nadat teamontwikkeling is gedaan. Dat is natuurlijk het tegenovergestelde van wat nodig is!
- Een groep onterecht zien als trainingsgroep kan ertoe leiden dat een inhoudsgericht traject al snel ontspoort omdat (sluimerende) conflicten de kop op steken. De kans is groot dat dit onderwerpen betreft waarin het traject niet voorziet. Meestal is het dan niet mogelijk om de ingezette koers voort te zetten en dit kan voor de groep voelen als een tegenslag.
- Een groep onterecht zien als therapiegroep kan ertoe leiden dat er te veel focus komt te liggen op het analyseren van interacties en processen terwijl daar geen noodzaak of behoefte voor is. Simpeler: zoeken naar problemen. Een groep kan dan onterecht te overtuiging krijgen dat er een hoop mis is, terwijl dit in praktijk meevalt. Een programma kan dan als overkill of lang uitgesmeerd aanvoelen en het kan tegenstellingen verscherpen.
Geen van beiden – iets heel anders (nodig)
Tot slot nog een belangrijke waarschuwing. Soms is een groep zowel geen therapiegroep als geen trainingsgroep. Denk dan aan een van twee drie scenario’s:
- Er is eigenlijk geen leervraag of ontwikkelbehoefte. Althans niet eentje waarbij teamontwikkeling nodig is. “We willen eens iets met het team doen”, zou een zin zijn die je dan kan horen. Zonder behoefte om te ontwikkelen is teamcoaching niet nodig. Dan is het beter om iets anders te doen, zoals een leuk teamuitje.
- Er is wel een ontwikkelbehoefte of noodzaak tot verandering maar er is zo veel sociale onveiligheid en wantrouwen dat teamontwikkeling het verkeerde middel is. Teamcoaching is geen oplossing wanneer iemand een klacht indient, of als een klokkenluider aan de bel trekt, of wanneer een vetrouwenspersoon onveiligheid signaleert. Dan moeten de protocollen in de organisatie gevolgd zuiver worden in plaats van het inzetten van een teamcoach.
Altijd een goede intake
Ben jij op zoek naar een trainer of coach die iets voor jouw team kan betekenen? Wij bieden altijd een uitgebreide en doelmatige intake waarin we gelijk beginnen met het bepalen van richting in de teamontwikkeling. We nemen hiervoor de tijd. Neem contact met ons op voor het inplannen van een vrijblijvende intake!