Aan openheid wordt in organisaties en teams veel waarde gehecht. We willen graag eerlijkheid, feedback en ‘het goede gesprek’ stimuleren. Maar over openheid wordt vaak te eenvoudig gedacht: je bent het of niet. Dat is een té simpel onderscheid en helpt niet om elkaar beter te leren begrijpen.
Psycholoog Max Pagès richtte zich op het emotionele leven van groepen en op de waarde van dialoog en openheid in kleine groepen. In zijn boek ‘het affectieve leven van groepen’, uit 1968 beschrijft hij in meer detail hoe openheid in groepen in elkaar steekt. Niet aan- of uit. Maar in fasen.
Openheid in fasen
Tussen totale geslotenheid en volledige openheid zitten nog een hele wereld. Pagès richt zich op het emotionele (lees: affectieve) leven van groepen. Voor hem hangt openheid samen met het delen van je emoties, gevoelens, ervaringen en meningen. Direct en in het moment dat ze zich voordoen. Niet alle personen zijn welwillend om in elke context die vorm van openheid te geven. Veel hangt samen met de mate waarin mensen zich vertrouwd en veilig voelen.
Toepassing in groepswerk
Het werk van Pagès heeft een belangrijke praktische toepassing in groepswerk. Allereerst door openheid niet weer te geven als iets binairs, maar als een proces dat tijd en opbouw nodig heeft. Op die manier kun je groepen laten werken aan openheid, zonder mensen in een te gespannen of benarde positie te brengen. Het is prima om op een symbolische of analytische manier te praten over datgene wat zich in de groep afspeelt, wat er nodig is voor de toekomst.
Oppassen met openheid!
In praktijk kun je merken dat mensen te snel willen gaan in het vragen om openheid. Men is dan pas tevreden als iedereen gelijk het achterste van zijn tong laat zien. En er kan frustratie optreden als blijkt dat mensen die kritisch zijn toch hun mond houden. De (groeps)druk die dan ontstaat is niet bijdragend aan het opbouwen van openheid en vertrouwen in groepen, maar doet er juist afbreuk aan. En soms hebben mensen een hele goede reden om niet open te zijn, bijvoorbeeld als ze terechte vrees hebben voor de consequenties voor zichzelf of anderen.
Aanknopingspunten
Het model van Pagès biedt op dat vlak veel aankopingspunten. Het kalmeert mensen die te snel willen gaan en het doet een oproep aan mensen die hun mond houden, en juist een hele zinnige bijdrage kunnen leveren. Trainers kunnen het model gebruiken om met de groep (en/of individuen) te verkennen wat er nodig is om meer openheid te kunnen geven. En dus juist vanuit het uitgangspunt dat je niet sneller hoeft te gaan dan je zelf wilt.
Het verkennen van oorzaken waarom mensen hun mond houden kan het team verder helpen, terwijl de groepsleden ondertussen op symbolisch of analytisch niveau wel over hun teamdynamiek kunnen praten.
Beperkingen van het model
Het 5-fasen model is vooral zinnig om toe te passen in teams waar er in de basaal niveau van vertrouwen en veiligheid bestaat. In groepen waar er veel angst bestaat voor een collega of leidinggevende en mensen de consequenties van openheid vrezen zal ook werken met dit model beperkt resultaat opleveren.
Meer lezen
Wil je meer lezen over openheid en het werk van Max Pages?
- Publicatie: La vie effectives des groupes, 1967 (FR)
- Wikipedia: Max Pages (FR)
- Overzicht: boeken geschreven door Max Pages (EN)